محققان دانشگاه علوم پزشکی ایران، تلاش کرده‌اند با استفاده از فناوری نانو، روشی نوین برای برطرف کردن محدودیت‌های جراحی ضایعات سر و گردن به کمک لیزر ارائه دهند. این روش درمانی، در صورت موفقیت کامل، باعث بالارفتن کارایی روش‌های درمانی سرطان شده و کمک شایانی به حوزه‌ی سلامت جامعه خواهد کرد.

 یکی از مهم‌ترین روش‌های جراحی ضایعات سر و گردن بر استفاده از باریکه لیزری استوار است. معمولا لیزر باعث وارد آمدن صدماتی به بافت‌های مجاور تومور و یا بافت‌های سر راهی می‌شود. به علاوه، باریکه لیزری ویژگی درمان انتخابی (selectivity) را ندارد. لذا هدف این محققان، ارائه یک الگوی درمانی برای جراحی این تومورها به کمک لیزر و نانوذرات بوده است که توانایی جراحی و تخریب تومورال در مقیاس نانومتری را داشته باشد.

ایجاد خاصیت انتخابی بودن درمان تومورهای سر و گردن با لیزر به کمک نانوذرات طلای متصل به اسید فولیک، مهم‌ترین دستاورد این تحقیق است.

دکتر سید کامران کامروا، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و محقق طرح در خصوص تحقیقات صورت گرفته اظهار کرد: عموما برای کاهش دادن میزان عوارض و صدمات ناخواسته‌ی استفاده از لیزرها، پیشنهاد می‌شود از توان‌های کمتر لیزر استفاده شود. جهت افزایش آثار درمانی در این توان‌های کم، نیاز است از عوامل و موادی استفاده شود که به نور لیزر حساس بوده و در اثر برخورد باریکه لیزر به آن‌ها، موجبات مرگ سلولی را فراهم آورند.

وی افزود: نانوذرات طلا، با توجه به شیمی سطحی خود، یکی از بهترین نامزدهای استفاده در این خصوص هستند. از طرف دیگر، بر روی سطح غشای بسیاری از سلول‌های سرطانی میزان بالایی از گیرنده اسید فولیک وجود دارد. اسید فولیک یکی از مهم‌ترین عوامل برای تکثیر سلولی به شمار می‌آید. حال چنانچه نانوذرات طلا به اسید فولیک متصل شوند، می‌توان به هدف‌گیری این نانوذرات به سمت سلول‌های سرطانی امیدوار بود. لذا در این تحقیق تلاش کردیم الگویی برای استفاده از نانوذرات طلای متصل به اسید فولیک جهت درمان هدفمند سرطان‌های سر و گردن ارائه کنیم.

محقق طرح تصریح کرد: این الگو بر روی مدل‌های سرطانی سر و گردن، دهانه رحم و پستان آزمایش شده است که بهترین جواب‌ها در دو مدل اول مشاهده شده است. به نظر می‌رسد این نتیجه ناشی از وفور گیرنده اسید فولیک بر روی سلول‌های سرطانی این نواحی باشد.

کامروا خاطرنشان کرد: در حال حاضر نیز تعدادی از دانشجویان دکتری تخصصی دانشگاه علوم پزشکی ایران در حال مطالعات وسیع این الگو در محدوده‌ی سلولی و مولکولی در فاز آزمایشگاهی و نیز حیوانی هستند. این بررسی‌ها در راستای شفاف شدن هرچه بیشتر زوایا و نقاط مبهم این روش درمانی در حال انجام است.

وی گفت: اساس این روش بر این مبناست که سلول‌های سرطانی، نانوذرات طلای متصل به اسید فولیک را با شانس خیلی زیادی جذب می‌کنند. این نانوذرات در سلول‌های سالم خیلی کمتر جذب خواهند شد. در مرحله بعد با تابش باریکه لیزر به ناحیه تومورال، می‌توان امیدوار بود در مکان‌هایی که نانوذرات بیشتر وجود دارند، (سلول‌های سرطانی)، شانس درمان بیشتر باشد.

محقق طرح ادامه داد: نور لیزر توسط نانوذرات جذب و تبدیل به گرما شده و موجبات مرگ سلول را فراهم می‌کند. به علاوه، به دلیل استفاده از توان‌های کم لیزر، کمترین آسیب به سلول‌های مجاور تومور و سلول‌های سر راه باریکه‌ی لیزر وارد خواهد شد. برایند تمام مکانیسم‌های ذکر شده، می‌تواند منجر به بالا رفتن پاسخ درمانی در ناحیه تومورال و کاهش آثار جانبی در بافت‌های سالم شود.

به گفته‌ کامروا، تا کنون از این مطالعات بیش از 10 مقاله معتبر بین‌المللی استخراج شده و به چاپ رسیده است. علاوه‌بر این، یک اختراع نیز از این طرح به ثبت رسیده است که از سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران موفق به اخذ تاییدیه‌ی علمی شده است.

این سلسله مطالعات با همکاری دکتر سید کامران کامروا عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، پروفسور غلامعلی منصوری استاد دانشگاه ایلینویز امریکا و دکتر علی شاکری‌زاده، متخصص فیزیک پزشکی و تعدادی از متخصصین علوم شیمی، فیزیک و بیولوژی به انجام رسیده است که بخشی از نتایج آن در مجله Lasers in Medical Science انتشار یافته است.